أشهد أنّ علیا ولی الله؛ از چه زمانی وارد متن اذان شد

شهادت به ولایت حضرت علی علیه السلام «اشهد ان علیا ولی الله» هیچ گاه جز اذان نبوده است. فقها نیز در کتاب های فقهی خود, یادآور شده اند که نبایستی کسی این شهادت را به نیت جز اذان بگوید. ولی مستحب است که انسان به دنبال شهادت به رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله این شهادت را نیز ذکر کند; و آن را جز اذان به حساب نیاورد. سید اسماعیل مرعشی در کتاب «اهمیت اذان واقامه و سومین شهادت», دو حدیث را از کتاب «السلافة فی امر الخلافة» که اثر محقق و دانشمند بزرگ اهل سنت شیخ عبدالله مراغی مصری است نقل می کند و از این دو حدیث برمی آید که شهادت سوم از زمان رسول خدا وجود داشته است.
1- سلمان فارسی در عصر پیامبر در اذان و اقامه بعد از گواهی به یکتایی خدا و رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله به ولایت امیرمؤمنان علی علیه السلام نیز شهادت می داد. یکی از اصحاب به محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله رسید و عرض کرد: «ای رسول خدا, امروز موضوعی را شنیدم که قبلا نشنیده بودم. پیامبر فرمود: آن موضوع چیست؟ او عرض کرد: سلمان اذان می گفت. شنیدم او بعد از گواهی به یکتایی خدا و رسالت پیامبر (شهادتین) به ولایت علی علیه السلام گواهی داد (این ماجرا بعد از حجة الوداع و ماجرای غدیر رخ داده)». پیامبر فرمود: «سمعتم خیرا; چیز خوبی شنیده اید».

برچسب مربوط: اشهد ان علیا ولی الله، شهادت ثالثه، پیامبر اکرم و شهادت به ولایت حضرت علی در اذان
2- نیز در مورد ابوذر غفاری روایت شده , یکی از اصحاب نزد پیامبر صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: ای رسول خدا! ابوذر در اذان بعد از شهادت به رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله به ولایت علی شهادت می دهد و می گوید: «اشهد ان علیا ولی الله» پیامبر فرمود: «کذلک أو نسیتم قولی فی غدیر خم من کنت مولاه فعلی مولاه فمن ینکث فانما ینکث علی نفسه; همین گونه است. مگر سخن مرا در غدیر خم فراموش کرده اید که گفتم هر کس من رهبر او هستم پس علی علیه السلام رهبر او است. هر کس پیمان را بشکند قطعا به خودش آسیب رسانده است». در هر حال علی علیه السلام به حکم آیه:«انما ولیکم الله و الرسول ...»؛ (مائده, آیه 55) از اولیاء الهی بر مسلمین است, شهادت دادن بر ولاء علی به حکم آیه, بدون آن که آن را جز اذان بدانیم کاری است محبوب.
شیخ صدوق می گوید: فرقه ی گمراه و ملعون «مفوضه» از خود, اخباری ساختند و در اذان این جمله را اضافه کردند: «محمد و آل محمد خیر البریه» بعضی از آنان جمله ی«اشهد ان علیا امیرالمؤمنین حقا» را پس از «اشهد ان محمدا رسول الله» اضافه کردند و در بعضی روایات این گروه, پس از «اشهد ان محمدا رسول الله» اشهد ان علیا ولی الله آمده است. شیخ صدوق اضافه می کند: تردیدی نیست در این که علی علیه السلام  ولی الله امیرالمؤمنین بحق است و محمد و آل محمد, خیر البریة هستند ولی این جمله ها در اصل اذان نیست.

ممکن است کسی بپرسد: اصلا چرا این جمله مطرح شد؟ در جواب باید گفت: بنی امیه تمام تلاش خود را به کار بردند تا نام و آثار حضرت علی علیه السلام محو شود. شیعه برای زنده نگه داشتن نام علی و ولایت آن حضرت در طول تاریخ با همه تلاش, با ذکر جمله ی «اشهد ان علیا ولی الله» و امثال آن, مانع موفقیت دشمن شده است. فخر رازی در تفسیر سوره فاتحه, در مسأله فقهی جهر به بسم الله می گوید: علی علیه السلام, بسم الله الرحمن الرحیم را در نمازها بلند می گفت و بر بلند گفتن تأکید داشت. وقتی که حکومت و دولت به بنی امیه رسید, آنان از بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم ممانعت کردند و در این ممانعت بسیار تأکید داشتند و علت اصلی ممانعت آنها این بود که آنان سعی داشتند آثار علی علیه السلام را از بین ببرند. بعد می گوید: دلایل عقلی موافق نظر ما است و عمل حضرت علی هم کمک ما است و هر کس علی را امام دین خود کند, در دین و جان خود به زنجیر ناگسستنی چنگ زده است. (تفسیر کبیر, ج 1, ص 160, چاپ استانبول)
در آن زمان که امویان حاکم بودند, در برخی از مناطق کشور اسلامی یاران مخلص حضرت علی علیه السلام را می کشتند, آن حضرت را سب و نفرین می کردند و حتی نمی گذاشتند کسی نام علی را برای بچه های خود انتخاب کند. بر هیچ کس پوشیده نیست که چه بلاهای از سوی امویان و عباسیان بر آل علی و سادات علوی رسید. شیعه در برابر این فشارها مقاومت کرد و علی را فراموش نکرد و به این ترتیب علی, یاد علی و مکتب علی زنده ماند.

برگرفته از پرسمان